Η σχέση άρθρωσης, ανάγνωσης και ορθογραφίας

 

Γράφει η ομάδα των Λογοθεραπευτών της  ΕΥΛΟΓΟΝ

Έρευνες που έχουν διεξαχθεί στο εξωτερικό αναδεικνύουν τη στενή αλληλεπίδραση μεταξύ του προφορικού και του γραπτού λόγου, καθώς ο τελευταίος αποτελεί την απεικόνιση του πρώτου. Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών αποκαλύπτουν τη σχέση μεταξύ της άρθρωσης/φωνολογίας του παιδιού και της ικανότητάς του να μάθει ορθογραφία, γραφή και ανάγνωση.

Η επίδραση της άρθρωσης στην ορθογραφία και την ανάγνωση

Εάν ένα παιδί δυσκολεύεται να προφέρει σωστά ορισμένους ήχους (π.χ. αντικαθιστά το /ρ/ με /γ/), είναι πιθανό να μην μπορεί να ξεχωρίσει τη σωστή γραφή των λέξεων που περιλαμβάνουν αυτά τα φωνήματα. Για παράδειγμα, στη λέξη "ράγα", ενδέχεται να μην αναγνωρίζει ποιο από τα δύο γράμματα (/ρ/ ή /γ/) πρέπει να χρησιμοποιήσει και να βασίζεται περισσότερο στην οπτική εικόνα της λέξης παρά στην αντιστοιχία ήχου-συμβόλου. Αντίστοιχα, στην ανάγνωση, το παιδί μπορεί να ταυτίζει δύο διαφορετικά γράμματα με έναν ήχο – αυτόν που μπορεί να προφέρει ευκολότερα, δηλαδή το /γ/.

Φωνολογική σύγχυση και επιστημονική τεκμηρίωση

Στις εικόνες που ακολουθούν, παρουσιάζεται η κυματομορφή των ήχων, όπως γίνονται αντιληπτοί από το ανθρώπινο αυτί. Στη λογοθεραπεία, αυτή η απεικόνιση ονομάζεται format.

Η ανάλυση των formats παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την ερμηνεία των φωνολογικών διαταραχών στα παιδιά. Είναι φανερό ότι τα φωνήματα /ρ/ και /γ/ παρουσιάζουν ομοιότητες, κάτι που εξηγεί γιατί συγχέονται συχνά. Αντίθετα, ηχητικά στοιχεία όπως το /σ/ και το /γ/ διαφέρουν αρκετά, καθιστώντας τα πιο διακριτά για την ακουστική μνήμη του παιδιού.

Η σημασία της έγκαιρης παρέμβασης

Η δυσκολία στη διάκριση των φωνημάτων δεν σημαίνει ότι το παιδί έχει πρόβλημα ακοής ή νοητικής ικανότητας. Αντίθετα, έχει απλώς "καταχωρήσει" τους συγκεκριμένους ήχους ως παρόμοιους στην ακουστική του μνήμη.

Για την αντιμετώπιση αυτής της δυσκολίας, είναι σημαντική η έγκαιρη ένταξη του παιδιού σε πρόγραμμα λογοθεραπείας. Μέσω της παρέμβασης, θα μάθει να διακρίνει και να προφέρει σωστά τους ήχους αυτούς, βελτιώνοντας έτσι τόσο την ομιλία του όσο και την ικανότητά του στην ορθογραφία και την ανάγνωση.

Αντίθετα, η συνεχής διόρθωση από τους ενήλικες με παρατηρήσεις όπως "Δεν το λες σωστά!" μπορεί να οδηγήσει το παιδί σε απογοήτευση, αποφυγή της προσπάθειας και εν τέλει περιορισμό της λεκτικής του έκφρασης. Αυτό μπορεί να καταστήσει δυσκολότερη τη συνεργασία του στη λογοθεραπευτική διαδικασία.

Οι συνέπειες της μη αντιμετώπισης

Εάν δεν πραγματοποιηθεί έγκαιρη παρέμβαση, συγκεκριμένοι ήχοι όπως το /ρ/, το /λ/ και τα συριστικά (/σ, ζ, ξ, ψ, τς, τζ/) μπορεί να παραμείνουν λανθασμένα στην άρθρωση ακόμη και στην ενήλικη ζωή. Παράλληλα, η ορθογραφική ικανότητα του ατόμου μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στην οπτική μνήμη, γεγονός που αυξάνει σημαντικά το γνωστικό φορτίο κατά τη σχολική μελέτη.

Η λογοθεραπεία και η εκπαιδευτική πραγματικότητα

Πολλοί ενήλικες αλλοιώνουν κάποιους από αυτούς τους ήχους, κάτι που εξηγείται από το γεγονός ότι η επιστήμη της λογοθεραπείας έγινε ευρύτερα γνωστή στην Ελλάδα μόλις την τελευταία δεκαετία. Η εμπειρία δείχνει ότι τα πρώτα χρόνια εφαρμογής της λογοθεραπευτικής παρέμβασης, τόσο οι παιδαγωγοί όσο και οι γονείς δυσκολεύονταν να κατανοήσουν τον τρόπο και την αναγκαιότητά της.

Επιπλέον, παρόλο που για την εγγραφή στο δημοτικό απαιτούνται ιατρικά έγγραφα, η Πολιτεία δεν ελέγχει τη μαθησιακή ετοιμότητα των παιδιών, όπως συμβαίνει σε προηγμένες χώρες. Διαθέσιμα σταθμισμένα εργαλεία, όπως το Αθηνά Τεστ, μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη ανίχνευση πιθανών δυσκολιών και να οδηγήσουν σε έγκαιρη παρέμβαση, η οποία σε μεγάλο βαθμό καλύπτεται από τους ασφαλιστικούς φορείς. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να προλάβουμε την εξέλιξη αυτών των δυσκολιών σε πιο σοβαρές μαθησιακές διαταραχές.

Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε;

Για ένα παιδί που φοιτά στο νηπιαγωγείο, η άρθρωσή του θα πρέπει να είναι καθαρή και η ικανότητά του στη διήγηση επαρκής έως τα Χριστούγεννα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να μπορεί να περιγράφει τη μέρα του με σωστή χρονική αλληλουχία, χρησιμοποιώντας πλήρεις προτάσεις με υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο, καθώς και σωστές καταλήξεις ως προς τον αριθμό και το χρόνο. Εάν αυτό δεν συμβαίνει, η έγκαιρη λογοθεραπευτική παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει πριν το παιδί ξεκινήσει την Α' Δημοτικού.

Επιπλέον πηγές

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα, μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο “Πώς αρθρώνουμε λόγο” στον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.evlogon.gr/index.php/about-us/blog/188-2018-11-21-10-47-26 . Σε περίπτωση που κάποιο μέλος της οικογένειάς σας χρειάζεται παρέμβαση, ο ασφαλιστικός σας φορέας είναι οικονομικός αρωγός σας. Η διεπιστημονική ομάδα της ΕΥΛΟΓΟΝ είναι στη διάθεσή σας να σας ενημερώσει και να σας καθοδηγήσει μέσα από την ανοικτή γραμμή επικοινωνίας στο 210.99.66.333.

 

Κάθε μέρα είναι μια ευκαιρία να μάθουμε κάτι νέο!